Jan-Jaap van Peperstraten is pastoor in Alkmaar. Maar het kan zomaar gebeuren dat hij een levensvraag krijgt uit de andere kant van het land. Dat is dan altijd iemand van zijn groeiende schare volgelingen op twitter. Hij heeft er meer dan tienduizend.
Priesterboordje boven een zwarte slobbertrui. De pastoor zit met twee vrijwilligers aan de koffie in het parochiecentrum van de Jozefkerk. Een indrukwekkende sleutelbos ligt op tafel. Sleutels van deuren die hij nog niet allemaal kent. Want Alkmaar is zijn nieuwe standplaats, sinds 1 oktober.
Behalve Alkmaar vallen ook de parochies van Schoorl, Bergen, Oudorp en Zuidschermer onder zijn hoede. Hij zegt dat hij al aardig is geland. „Ik viel met mijn neus in de zuurkool. 8 oktober heb ik meteen meegevierd. Heemstede, mijn vorige parochie, is een slaapdorp. Alkmaar is echt anders. De mensen zijn trots op hun stad. Ik burger al aardig in. Voetbal is nog wel een dingetje. Ik kom uit een familie van Feyenoord-fans. Nu zal het AZ worden, maar Feyenoord houdt altijd een plekje in mijn hart.”
Het gaat hard met Van Peperstraten als twitterpastoor. Zomer 2018 had hij ’nog maar’ 2000 volgers. Het was het moment dat het misbruikschandaal van de katholieke kerk in de VS in opvlamde en voor veel media-aandacht zorgde. Ook in Nederland belden journalisten naar de bisdommen om commentaar. Tevergeefs, want iedereen was met vakantie.
„Journalisten blijven doorbellen tot ze iemand gevonden hebben. Dus op een gegeven moment werd ik gebeld. Ik dacht: laat ik dan maar reageren, voor ze bij iemand uitkomen die uit zenuwen ongelukkige dingen gaat zeggen. Ik heb die week wel drie interviews gegeven. Sindsdien word ik met enige regelmaat gebeld, vooral door radioprogramma’s. Ik heb het afgestemd met de bisschop. Hij steunt me daarin, maar ik ben geen officiële woordvoerder van de kerk of het bisdom. En dat wil ik ook niet zijn.”
Misbruik-schandalen
„Het is natuurlijk ten hemel schreiend, die misbruik-schandalen. Het zal zeker een eeuw duren voor de kerk hier niet meer mee wordt geassocieerd. Minstens. Cruciaal is nu hoe de kerk dit afhandelt. Je moet je niet verdedigend opstellen. Niet zeggen dat het meevalt. In Amerika was er een kerkelijke commissie die het niet aandurfde om invloedrijke daders aan te pakken. Hier in Nederland is het gelukkig beter gegaan met de commissie Deetman, die wel helemaal los stond van de kerk.”
Geloofsverdieping
41 jaar oud is hij, afkomstig uit een niet-kerkelijk gezin. Maar zijn oma nam hem als kind mee naar de kerk. Hij studeerde filosofie en was docent in het voorgezet onderwijs. Promoveerde op het leesonderwijs aan de universiteit van Paisley in Schotland. In die tijd had hij een periode van geloofsverdieping. En ergens in zijn achterhoofd zat altijd een stemmetje dat vroeg of hij niet een rol zou kunnen hebben in de kerk, als pastoor.
Racisme is een leugen van de Satan.
— JJ v. Peperstraten 📚 🇻🇦 (@jjvpeperstraten) November 8, 2019
„Ergens trok het me en ergens ook weer niet. Maar het ging niet weg. En ik dacht: hier moet ik wat mee. Je kan het wel van je afduwen, maar op een gegeven moment staat het weer voor je neus. Uiteindelijk heb ik de sprong gewaagd. Ik dacht: als ik het blijf negeren, ga ik me dat later nadragen. En het kon natuurlijk mislukken, maar dan had ik het in ieder geval geprobeerd. Dus ik ben naar het seminarie gegaan, de priesteropleiding in Vogelenzang. En dat was een hele positieve ervaring. En op 21 mei 2016 ben ik priester gewijd.”
Sterfbedhuwelijk
Het halve jaar daarvoor beleefde hij zijn vuurdoop als diaken. En maakte in die tijd de meest rare dingen mee. „Twee dagen na mijn wijding had ik een uitvaart. Ik had het helemaal voorbereid een draaiboek gemaakt tot de minuut. En toen ontdekten we vlak voor de mis dat het graf nog niet was gegraven. Wat een toestand. Een paar dagen later had ik een sterfbedhuwelijk op het woonwagenkamp. De hele tijd belandde ik in van dat soort krankzinnige situaties. Een goeie leerschool. Ik raak nergens meer van in de stress.”
Ik lees op Twitter dat er mensen zijn die niet in Nederland willen wonen. Ik vraag me altijd af of die mensen ooit langer dan een semester ergens anders hebben doorgebracht.
— JJ v. Peperstraten 📚 🇻🇦 (@jjvpeperstraten) November 15, 2019
In een tijd van vergrijzing van de kerkgangers boort Jan-Jaap van Peperstraten nieuw publiek aan via sociale media. Hij zet zijn preken op internet, uiteraard met een linkje naar twitter. Lachend: „Dan heb ik twee- tot driehonderd lezers en dan denk ik: dat zijn toch weet twee kerken erbij.”
„Twitter is voor mij 80 procent flauwe grappen, daardoor krijg je aanhang. Als ik een bericht lees dat mensen zijn verdrukt bij een opening van een winkel dan zet ik er een berichtje op: kom zondag naar mijn kerkdienst, de kans dat je daar verdrukt wordt is nihil. Dat soort berichten. Maar 20 procent is serieus. En daar is het me natuurlijk om te doen. Maar zonder die grappen had ik misschien maar tweehonderd volgers.”
Koffiezetapparaat
„Het is niet zaligmakend, maar dankzij sociale media heb je wel contact met mensen buiten je eigen kring. Dat vind ik belangrijk. Ik heb er ook ontmoetingen door. Ik kreeg wel eens een berichtje van een twitter-volger die in de buurt was en vroeg of hij eens een kop koffie kon drinken. Ik zei: hoe laat kom je, dan zet ik het koffiezetapparaat aan.”
„Mensen weten de weg naar de kerk niet te vinden. De biecht is niet helemaal verdwenen maar is in ieder geval in hun leven geen realiteit. Maar mensen maken nog steeds een heleboel mee, soms zit er een vreselijke tragiek in mensenlevens. En ze lopen met zingevingsvragen rond. Mensen hebben behoefte aan een uitlaatklep. En soms komen ze bij mij met hun hele verhaal. Mijn rol is dan begripvol luisteren, ook al is het dan digitaal.”
„Goed luisteren is zeldzaam in deze samenleving. En in de hulpverlening kijken mensen op de klok of ze werken met een stappenplan en een schema. Ik heb dat allemaal niet. Als luisteraar hoef je niet te oordelen. Als mensen iets verkeerds hebben gedaan, weten ze echt wel dat het verkeerd was. Ze willen het vertellen. Ze zitten ermee. Zo van: wie ben ik nou als mens. Door welwillend te luisteren doe je ook recht aan iemands waardigheid. Je mag er wel zijn. Ook al heb je, zoals je zelf aangeeft, fouten gemaakt. Ook al is het leven helemaal misgelopen.”
De toekomst van de kerk, hoe ziet hij die?
„Hoe ziet de kerk er over tien jaar uit? Kleiner, internationaler, stedelijker. De modale kerkganger zal vaker uit het buitenland komen. Dat verwacht ik heel sterk. Mensen zeggen de kerk verdwijnt, maar dat is onzin. Geschiedenis van de kerk kerk is er altijd een geweest van pieken en dalen. En een dal kan best tweehonderd jaar duren. Maar de tijd van echte grote volkskerk is voor nu voorbij en komt niet op korte termijn terug. Dat is niet reëel.”
